Büyük Hali
Muhip Arcıman’ın hazırladığı "Radyoda Kimlerle Başbaşayız" adlı
kitaptan Altar sayfası (1948)
Muhip Arcıman’ın hazırladığı "Radyoda Kimlerle Başbaşayız" adlı
kitaptan Altar sayfası (1948)
Cevad Memduh Altar, 1939-1950 yılları arasında
Ankara Radyosu’nda
“İzahlı Müzik” adı altında
klasik müzik programları hazırlayıp bizzat kendisi sundu; o zamanın
tek eğitim aracı olan radyoda, ilginç içeriklerinin yanı sıra, Cevad
Memduh’un kusursuz diksiyonu ve güzel ses tonuyla da büyük
ilgi çeken bu programların, bugünün Türkiye’sindeki klasik
müzik dinleyici kitlesinin çekirdeğinin oluşturulmasına çok büyük
katkısı oldu.
Bu sayfada Cevad Memduh’un çok sayıdaki radyo konuşmalarından
seçilmiş örnekler yer almaktadır.
Ankara Radyosu / 2 Ocak 1939
Sayın dinleyenlerim, müzik edebiyatının en önemli sanat şekli olan
senfoniyi anlatmak ve onu karakterize eden nitelikleri açıklamak
için konumuzu daha çok örneklere dayandırmak gerekmekle birlikte...
Ankara Radyosu / 9 Ocak 1939, Pazartesi
Muhterem dinleyicilerim, gelişimi yalnızca insana bağlı olan güzel
sanatların hepsini birden sanatkârın ruhunda bir bütün olarak
incelemek gerekir...
Ankara Radyosu / 27 Mart 1939, Pazartesi
Muhterem dinleyicilerim, Beethoven'in ölümünün 112. yıldönümü, bize
yalnız bir musikişinas değil, müzik sanatının ilk büyük devrimcisini
hatırlatır. Nitekim Beethoven ...
Ankara Radyosu / 1 Mayıs 1939
Çevremizde sık sık kaşılaştığımız, çok kere kendimizi ister istemez
ritmine terk etmekten alıkoyamadığımız raksın [dansın] insanlık
kadar eski olduğuna şüphe edilemez...
Ankara Radyosu / 15 Mayıs 1939, Pazartesi
Muhterem dinleyenlerim, Şiir ile müziğin birleşmesinden doğan opera,
yani müzikli sahne eseri, sanat âleminde sonu gelmeyen bir sorunun
ortaya çıkmasına neden olmuştur...
Ankara Radyosu / 29 Mayıs 1939, Pazartesi
Muhterem dinleyenlerim, müzik sanatında insan ruhunu doğrudan
etkileyen harikulâde gücün her şeyden önce melodi olduğuna şüphe
edilemez...
Ankara Radyosu / 30 Haziran 1939, Cuma
Sayın dinleyenlerim, bugünkü modern sanatın bünyesini
son 50 yılın fikir cereyanları içinde incelemek gerekir...
Ankara Radyosu / 25 Temmuz 1939
Muhterem dinleyicilerim, müzik, temsil ettiği dönemin toplumsal
yapısını insan ruhuna doğrudan duyumsatan bir sanattır...
Ankara Radyosu / 17 Ağustos 1939, Perşembe
Muhterem dinleyenlerim, müzik faaliyeti 17. yüzyılın sonlarına kadar
Avrupa’da bilhassa güney ülkeleriyle sınırlı kalmış ve Batının öteki
sanat merkezlerini bile uzun yıllar güney sanatı ve sanatkârları
beslemişlerdi...
Ankara Radyosu / 24 Ağustos 1939
Sayın dinleyenlerim, 18. yüzyıl boyunca müzik sanatında yapılacak
şeylerin hepsi yapılmıştı. Bu dönemin üç büyük üstadı olan Haydn,
Mozart ve Beethoven müzik sanatının esas formlarını saptamışlar...
Ankara Radyosu / 20 Mayıs 1940, Pazartesi
Muhterem dinleyenlerim, geçen yüzyılın romantik havası
içinde ilk olarak ulusal bir sesle konuşan müzik
sanatçılarının...
Ankara Radyosu / 25 Eylül 1940
Muhterem dinleyenlerim, opera sanatının tarihte geçirdiği muhtelif
safhaları izah hususunda geçen yıldan beri radyoda yaptığım seri
halindeki...
Ankara Radyosu / 16 Ekim 1940
Muhterem dinleyenlerim, Richard Wagner’le başlayıp yine onunla sona
eren Yeni Romantizm, müzik sanatında ulusal çığırların doğmasını
sağlamıştı...
Ankara Radyosu / 20 Ekim 1940, Çarşamba
Muhterem dinleyenlerim, toplumun kültür mimarı olan bütün sanat
hareketlerinin insanlık tarihi içinde ele alınmaları, insan
topluluklarında meydana gelen bütün olaylarda olduğu...
Ankara Radyosu / 5 Aralık 1941
Sayın dinleyenlerim, 150 yıl önce tam bu gece Orta Avrupa’nın en
önemli sanat dehalarından biri, yani büyük müzik üstadı Wolfgang
Amadeus Mozart hayata gözlerini yummuştu....
Ankara Radyosu / 10 Temmuz 1942, Cumartesi
Mozart gibi bir sanat dâhisinin 150. ölüm yılı için şu sıralarda
dünyanın her yerinde tören yapılırken, onun adı daha kimlerin
anılmasına vesile olmuyor? ...
Ankara Radyosu / 7 Ocak 1943 / "Müzik hikâyeleri"
Sayın dinleyenlerim, Sanatkâr ruhunun çok kere önemsiz sanılan bir
tarafını bizlere yaklaştıran küçük olaylar, küçük hikâyeler ya da
fıkralar tıpkı enstantane fotoğraflar'a benzer. Bununla beraber
ağızdan ağza dolaşırken...
Ankara Radyosu / 14 Ocak 1943, Perşembe
Sayın dinleyenlerim, 18. yüzyılın sonlarına doğru klasik müzik
üstatlarının senfonik müzik alanında başardığı büyük işleri
Beethoven bir zafer çelengiyle taçlandırmış ve yine bu üstat
Viyana'yı ...
Ankara Radyosu / 21 Ocak 1943
Sayın dinleyenlerim, bu akşamki konumuzun adı, başka hiç kimseyi
uzun uzadıya düşündürmeden, “Bir gecede bir uvertür yazan sanat
kahramanının” kim olduğunu ortaya koydu....
Ankara Radyosu / 11 Şubat 1943 / "Müzik konuşmaları"
Sayın dinleyenlerim, Bundan tam bir buçuk yüzyıl önce basılmış olan
tıp kitaplarından birinde, Orta Avrupa'nın tedavi banyolarından söz
edilirken, tanınmış bir banyo şehri ...
Ankara Radyosu / 4 Mart 1943
Sayın dinleyenlerim mektup deyip geçmeyelim. Zaman oluyor ki
hiç kimsenin gözüne ilişmeden bir kitabın
yaprakları arasında...
Ankara Radyosu / 18 Mart 1943
Sayın dinleyenlerim, Robert Schumann müzik sanatına yaptığı
hizmetleri bir bakıma tesadüflere borçluydu. Sanatçı gençliğinde
piyano virtüozu olmak istemişti...
Ankara Radyosu / 25 Mart 1943 / Saat: 21.15
Sayın dinleyenlerim, Fransa'nın yine siyasi buhranla sarsıldığı bir
devirdi; 3. Napolyon ancak 18 yıl yaşayabilen 2. İmparatorluğu
kurmuştu. Öte yandan Fransa ile Avusturya ...
Ankara Radyosu / 1 Nisan 1943 / Saat: 21.15
Sayın dinleyenlerim,
Sanat dünyasında mezarları bile kaybolmuş
kahramanlar az değildir. Güzel sanatların çeşitli kollarına
hizmetleri geçmiş olan bu ..
Ankara Radyosu / 8 Nisan 1943
Sayın dinleyenlerim, sanatın düştüğü yeri dilediği gibi yaktığını
hepimiz biliriz. Yalnız insanoğlunun işi olan sanat başarısı, kimine
vaktinden çok evvel gelir, yapacağını yapar, umulmadık bir zamanda
hayata yüz çevirtir....
Ankara Radyosu / 22 Nisan 1943 / Saat: 21.15
Sayın dinleyenlerim, sanatkâr kalbinin her büyük sanat adamında aynı
durumda olmayacağı kesin. Eserlerine hayran olduğumuz öyle üstatlar
vardır ki bunların ruh durumlarıyla yaratma durumları ...
Ankara Radyosu / 27 Mayıs 1943, Perşembe / Saat: 20.45
Bu akşam Ankara Devlet Konservatuarı Temsil Bayramının beşinci büyük
eseri olan Fidelio operasını dinleyeceğiz...
Ankara Radyosu / 17 Haziran 1943, Perşembe
Geçen Mayıs ayının ikinci Perşembe akşamı başlayan Ankara Devlet
Konservatuvarı Temsil Bayramı, bu akşam da bizlere programın son
eseri olan Madame Butterfly operasını tanıtıyor...
Ankara Radyosu / 5 Eylül 1943, Pazar / Saat: 10.00
Sayın dinleyenlerim, 1824 yılı Mayısının 7. günüydü. Viyana önemli
bir sanat olayına tanık olmuştu, çünkü insanlık o zamana kadar
karşılaştığı sanat eserlerinden büsbütün başka ...
Ankara Radyosu / 19 Eylül 1943
Sayın dinleyenlerim, büyük besteci Frédéric Chopin’in hayatının baş
tarafları bilinmiyor, sonu da pek o kadar belli değil. Kontesler hep
aralarında münakaşa etmişler, “acaba hangimizin...
Ankara Radyosu / 26 Eylül 1943
Sayın dinleyenlerim, 19. yüzyılın ilk yılları henüz başlamıştı. Orta
Avrupa’nın irili ufaklı şehirlerinde, kasabalarında kulaktan kulağa
bir tek isim dolaşıyordu; herkesin kafasını bir tek dedikodu işgal
ediyordu...
Ankara Radyosu / 6 Ekim 1938
Sayın dinleyenlerim, 1938 yılı büyük Fransız bestecisi George
Bizet'nin doğumunun 10. yılıdır. Bugün sanat dünyası onun dehasını
her bakımdan kutluyor. Hemen bütün eserlerinde Doğunun ...
Ankara Radyosu / 28 Kasım 1943, Pazar / Saat 9.45-10.45
Prens Lobkowitz ve Kontes Rasumoffsky'ye ithaf edilmiştir. 22 Kasım
1808 de ilk olarak Viyana'da çalınmıştır. Sayın dinleyenlerim, 1808
yılına doğruydu...
Ankara Radyosu / 19 Aralık 1943
Sayın dinleyenlerim, 18. yüzyıl sonlarında bilhassa edebî sanatlarda
kendini duyuran romantik fikirler bir sonraki yüzyılın başında
olanca hızıyla bütün sanatlarda etkili olurken müziğe de bulaşmış,
ancak gelişmesi için en uygun zemini yine sanatta bulmuştu...
Ankara Radyosu / 6 Şubat1944, Pazar
Sayın dinleyenlerim, 19. yüzyılla beraber güzel sanatların hemen her
sahasında kendini hissettiren halkçılık cereyanları, bilhassa sanat
eserlerinde etnolojik (halkbilimsel) özelliklerin ortaya çıkmasına
neden olmuştu....
Ankara Radyosu / 23 Nisan 1944 Pazar
Müzik, temsil ettiği dönemin sosyal yapısını, nesilden nesle
vasıtasız ulaştırır. Sanat eserlerinin, insan topluluğunun iç
durumunu açıklayan....
Ankara Radyosu / 2 Ekim 1944 / Saat: 10.00-11.00
Sayın dinleyenlerim, sanatta üslubun olgunlaşabilmesi bazen uzun
yıllara bağlıdır. Sanatçı aynı üsluba kendi özelliklerini de katmaya
çalışır. Günün birinde gelişmekte olan üslup için hayati önem
taşıyan ...
Ankara Radyosu / 11 Haziran 1944 / Saat: 10.00-11.00
Sayın dinleyenlerim. sanat bize arkadaşlığın, dostluğun en yüksek
örneklerini verebilir. Bunlar o türden dostluklardır ki zamanında
olduğu gibi zamanından sonra da, hattâ yüzyıllar boyunca da ağızdan
ağza dolaşır...
Ankara Radyosu / 25 Haziran 1944 / Saat: 10.00-11.00
Sayın dinleyenlerim, geçen yüzyılın sonlarına doğru müzik sanatında
modern akımları, daha doğrusu izlenimciliği, yani empresyonizmi
kuran Claude Debussy, kültür tarihinin önemli şahıslarından
biridir...
Ankara Radyosu / 26 Kasım 1944
Sayın dinleyenlerim, piyano, edebiyatının gerçek kurucusu Chopin,
bundan bir yüzyıldan uzun bir süre önce dünya büyükleri arasında yer
alırken, Paris sanat çevreleri kendisine layık olduğu ilgiyi
göstermekten çekinmemişti....
Ankara Radyosu / 10 Aralık 1944, Pazar - 31 Mart 1946, Pazar
Sayın dinleyenlerim, müzik sanatının büyük üstadı Mendelssohn, Franz
Liszt gibi bir bestecinin piyano çalışını ilk olarak dinledikten
sonra 1840’ta dostlarından birine yazdığı bir mektupta şöyle
diyordu....
Ankara Radyosu / 24 Aralık 1944, Pazar
Sayın dinleyenlerim, sanat dünyasına göz açan her insan gördüğü
manzaraların güzelliği karşısında mest olur. Bu âlemin her yerini
gezmek, her meyvesini tatmak, her çiçeğini koklamak ister....
Ankara Radyosu / 18 Şubat 1945 Pazar
Sayın dinleyenlerim, 1850 yılına doğru Paris görülmemiş fikir
tartışmalarına sahne oluyordu. O zaman edebi dünyanın tek başına
odak noktası olan bu zarif....
Ankara Radyosu / 18 Mart 1945, Pazar
Sayın dinleyenlerim, 18inci yüzyılın sonlarına doğru Avrupa
milletlerinin dikkatini çeken bir kıta vardı ki devrin siyasî ve
iktisadî olayları, insanoğlunu....
Ankara Radyosu / 29 Nisan 1945, Pazar
İnsan sesi her hançereden aynı fizik şartlarına göre çıkıyor, fakat
bu seslerin şarkı olarak kulağımıza ulaşması, insan sesinin millî
özellikler bakımından gruplanmasını icap ettiriyor...
Ankara Radyosu / 8 Temmuz 1945, Pazar
Don Juan operasının ilk temsili Mozart’ı bir hayli uğraştırmıştı.
Sanatçı, günlerce devam eden hazırlıkların heyecanıyla, son provanın
vereceği yorgunluğa da kulak asmıyordu...
Ankara Radyosu / 2 Eylül 1945
Tabiat, insanoğlunun neşesine de kederine de hep aynı huzurla
karşılık veriyor. Nitekim bir an için İskandinavya’nın yalçın
fiyortlarını düşünelim...
Ankara Radyosu / 25 Ekim 1945, Pazar
Müzik sanatında yalnızca desenle yetinilmeyip, ilk olarak hacmin de
yardımından faydalanıldığı yer İngiltere’dir...
Ankara Radyosu / 6 Ocak 1946, Pazar
Sanatçı, çok kere mesleğinin öğretmenliğini yapamıyor. Öyle sanat
öğretmenleri var ki, bunlar da mesleklerinin icracılık tarafında
başarı gösteremiyorlar...
Ankara Radyosu / 26 Şubat 1946, Pazar
Sanat adamının yaratma şahsiyeti hakkında asıl hükmü, çok kere zaman
verir. Sanatçı, eserlerini inceleyecek, eleştirecek seyirciye yahut
dinleyiciye muhtaç oldukça, hakkında verilecek hükme ister istemez
boyun eğmek zorundadır...
Ankara Radyosu / 9 Haziran 1946, Pazar
Tanınmış İngiliz bestecisi Grill Scott, millî müzikler üzerine
kaleme aldığı bir yazıda, halk müziğin, sanat müziğinin temeli
olarak göstermekte ve şöyle demektedir...
Ankara Radyosu / 29 Eylül 1946 Pazar
Sanat, ekmek konusu olmadan da insanoğlundan lütfunu esirgemez. Öyle
amatörlerle karşılaşırız ki, meslekleri bakımından müzikle, resimle,
edebiyatla hiç ilgileri olmaması lazım gelen bu insanlar...
Ankara Radyosu / 27 Ekim 1946, Pazar
Sanat adamı ile sanat eserini en çok yolculuklar tanıtır. Eserin
yapısıyla de ilgili olan bu türden yolculuklar, sırf sanatçı
tarafından yapılabileceği gibi, bizzat sanat eserinin yolculuğa
çıkmasıyla da mümkündür...
Ankara Radyosu / 17 Kasım 1946, Pazar
Liszt’in 1843’deki Berlin turnesi, yalnız yoksullara para temin
etmekle kalmamış, aynı zamanda büyük sanatçının hayatı ve
yaratmaları bakımından önemli bir dönüm noktası da olmuştu...
Ankara Radyosu / 1 Aralık 1946, Pazar
Geçen yüzyılın büyük sanat adamı Franz Liszt’in hayatının 1838-1848
yılları arasına rastlayan bölümü, bütün sanatçılara örnek olmaya
değer yolculuklarla geçtiğine göre, biz bu yolculukların 1844 yılına
kadar sürüp giden...
Ankara Radyosu / 15 Aralık 1946, Pazar
Sanat dünyasında öyle kahramanlarla karşılaşırız ki, bunlar sanatın
her alanında başka kahramanların da yetişmesine önayak olurlar...
1946
Tanınmış İngiliz bestekârı Grille Scott, millî müzikler hakkındaki
bir yazısında, halk müziğini sanat müziğinin tahlili olarak
gösterdikten sonra şöyle der...
Ankara Radyosu / 9 Şubat 1947 Pazar
Tarihin tekrarlarla dolu olması tabii bir şeydir. Uzak ve yakın
geçmişte meydana gelmiş öyle olaylar vardır ki, bunları doğuran
sebepler çok kere aynı zaruretlere dayanır...
Ankara Radyosu / 23 Mart 1947, Pazar
Mozart’ın doğum yılı olan 1756’dan itibaren, Salzburg’lu Mozart
ailesinin günlük hayatında dramatik olaylar birbirini kovalamaya
başlar ve bunlar...
Ankara Radyosu / 30 Kasım 1947, Pazar
1745 yılı, İngiltere’de beklenmedik bir karışıklığın yılıydı. Wig
partisi ile Tore partisinin yıllarca sürüp giden mücadeleleri
sonunda hakimiyeti ele alan orta Avrupalı bir hanedan, otuz yıllık
hükümranlığın sağladığı huzurla...
Ankara Radyosu / 10 Ağustos 1947, Pazar
Büyük besteci Mozart’ın babası Leopold, iğne ile kuyu kazarcasına
çalışmış, Salzburg Sarayı Orkestrasına birinci kemanlar şefi
olmuştu...
Ankara Radyosu / 11 Ocak 1948, Pazar
Tarihin mühim hadiselerinden biri de, bundan 150 yıl önce Mısır’da
savaşan Napolyon ordusunun anavatanla bağlantısının kesilmesi
olmuştu...
Ankara Radyosu / 15 Eylül 1948, Pazar
19. yüzyılın yarısı geçmiş, fakat upuzun, yalçın fiyortları,
karlarla örtülü dağları, buzlu denizleriyle, güzel olduğu kadar da
ağırbaşlı bir manzara arz eden kuzey memleketleri, geniş ölçüde...
Ankara Radyosu / 1 Mart 1949, Salı
Güzel sanatların toplum ve birey terbiyesindeki rolü ne derece
büyükse, sanat adamını topluma ve bireye faydalı olma yolunda
hazırlayacak öğretim kurumlarının oynadığı rol de o nispette
büyüktür...
Ankara Radyosu / 28 Temmuz 1950, Pazar
“Âşıklarla kahramanlar, mugannilerle peygamberler, öteden beri
zavallı, harap insanlar kendilerine dönsünler, nereden gelip nereye
gittiklerini anlasınlar diye yaratıldılar…”
