ANILAR

“Yeni Çağ” dergisi için
Bay Hikmet Münir Ebcioğlu’ya
2.III.1962

 

BÜYÜK BEETHOVEN BİYOGRAFI
ALEXANDER WHEELOCK THAYER’İN HÂTIRASINA

Cevad Memduh Altar

 

            Beethoven’in hayatını araştıranların en başında şüphesiz Bostonlu bilgin Alexander Wheelock Thayer gelir. 1770’de Bonn’da doğan Alman Beethoven’i, 1817’de Boston civarında Natick’te doğmuş olan Amerikalı Thayer de birçokları gibi merak etmiş ve bütün ömrünü büyük sanatçının yaşama ve yaratma esprisini inceleme uğruna tüketmiştir. Burada dikkati çeken en önemli nokta, Thayer’in yıllar boyunca uğraşıp meydana getirdiği geniş ölçüdeki Beethoven biyografisinin, benzeri eserlerin hiçbiriyle kıyaslanamayacak özellikte olmasıdır. Nitekim Thayer’in, Beethoven çapında bir sanat büyüğünü, eserinde her şeyden önce insan tarafıyla incelemesi ve Beethoven’in hayatının en ufak olaylarını bile feda etmeden oldukça gerçekçi bir ruh portresi çizmiş olması, büyük sanatçının –zaaflarıyla da olsa– idealize edilmeden değerlendirilmesini mümkün kılmıştır.Thayer bu derinliğine çalışmada, evvelce Otto Jahn’ın bir Beethoven biyografisi yazmak için tasarladığı planla beraber, Beethoven’in –sağır olduğu için– başkalarıyla konuşurken kullandığı not defterlerinden de faydalanmıştır. Onun içindir ki Thayer, Beethoven araştırıcıları arasında en orijinal bir biyograf olarak tanınmıştır. Görülüyor ki, insanlığa gerçekten hizmet etmiş bir sanat büyüğü hiçbir vakit ihmal edilmiyor ve böyle bir insanı çeşitli dil ve düşüncelerde değerlendirme bakımından ileri milletler birbirleriyle âdeta yarışıyorlar.

            22 Ekim 1817’de Boston civarında güney Natick’te doğan ve 15 Temmuz 1897’de Trieste’de ölen Birleşik Amerikalı bilgin A.W. Thayer’in bütün ömrünü Beethoven araştırmalarına vermesi, üzerinde önemle durulması gereken bir problemdir. Thayer, Cambridge (Boston) Üniversitesinde öğrenimini bitirip aynı üniversitenin kitaplığına asistan olarak atandığı yıl, büyük bir Beethoven biyografisi yazmaya karar vermiş ve bu iş için hazırladığı planı sonuna kadar eksiksiz uygulamayı başarmıştır.

            Thayer bu büyük eseri yazabilmek için 1849-1855 yılları arasında sık sık Almanya’ya giderek, Beethoven arşivlerinde çalışma fırsatını elde etmiştir. Ünlü bilginin bu önemli teşebbüsünü büyük bir ilgiyle karşılayan Amerikan hükümeti, Thayer’i, sırf Beethoven etüdlerini ilerletebilmesi için, 1860 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Viyana Elçiliğine memur olarak göndermiş ve 1865 yılında ise Thayer gene aynı maksatla, A.B.D.’nin Trieste Konsolosluğuna tayin edilmiştir. Beethoven araştırmalarını Trieste’de tamamlayarak büyük bir kitap haline getiren Thayer, 1897 yılında gene aynı şehirde vefat etmiştir.

            Thayer’in “Ludwig van Beethoven’in Hayatı” adlı eseri, 1866-1908 yılları arasında ve önce Almanca olarak yayımlanmış (5 cilt), İngilizce olan asıl metin ise, ilk olarak 1921 yılında 3 cilt halinde basılmıştır.

            İnsanlığa yaptığı büyük hizmetin hayranı olduğum Alexander Wheelock Thayer’in peşine Amerika’da iken ben de düşmüştüm; çünkü Thayer’in Beethoven biyografisine ait manüskrilerinin Amerika’da herhangi bir arşivde saklı olup olmadığını ve Boston’da Thayer ailesinden kimse kalıp kalmadığını çok merak ediyordum. 1954’te Birleşik Amerika Hariciye Nezaretinin [Dışişleri Bakanlığının] misafiri olarak Amerika’da bulunduğum esnada yaptığım incelemeler, her iki noktanın da aydınlanmasına imkân verdi. Nitekim Thayer’in Beethoven manüskrilerini, 14 Mayıs 1954 Cuma günü, New York’ta Free Public Library’deki arşivde bulup inceleme fırsatını elde ettim. Fakat Boston yolculuğum bu hususta beklediğim sonucu vermemiş ve bütün ümidime rağmen o koskoca Boston şehrinde Thayer ailesinden elini sıkacak tek bir insan ile karşılaşamamıştım. Meğer bu tanınmış ailenin en son üyesi de 1950 yılına doğru ölmüş ve aile olduğu gibi tarihe intikal etmiş.

            Ne zaman büyük sanatçı Beethoven üzerinde bir inceleme yapsam, mutlaka Thayer biyografisinden faydalanırım; Beethoven’in sanatı ve şahsiyeti, Alexander Wheelock Thayer’i sık sık anmama vesile olur.