Copyright © 2011 Cevad Memduh Altar
29 Mayıs 1935
Sevgili Cevat Bey, memlekete geri dönüşün karmaşası nihayet bitti; şu anda Paris treninde oturuyorum ve nihayet size yazabilmek için vakit bulabildim. Yazdıklarımı okumakta zorlanabilirsiniz. Tren çok fazla sallıyor ve yazmak zor. – Birlikte yaptığımız gezilerin maceralarını Necil size anlatmıştır. İzmir valisi tarafından olağanüstü iyi karşılandık ve şehrin taşra kesimine gittik. Müziği yerinde dinlemek gramofon plaklarından dinlemekten oldukça farklı. Her halükârda çiftçilerin müzik etkinliklerinin doğru fotoğrafını çekebildim. Resmî raporu önümüzdeki birkaç gün içinde yazacağım, yaklaşık iki hafta içinde elinizde olur. İzmir’deki müzik hayatını harekete geçirmek üzerine Vali ve Maarif Müdürüyle ayrıntılı şekilde konuştum. Bu konu ve kamuya açık müzik hayatı üzerine raporları bugün ya da yarın Berlin’de kalan eşim size yollayacak. İstanbul’da bestecilerden sadece Cemal Reşit’i gördüm, Adnan Bey orada değildi. Konservatuarı inceledim ve plakları dinledim. Konservatuarın, sadece Ankara’daki okulla aynı doğrultuda yeniden oluşturulduğunda bir anlamı olabilir. Bu konu üzerine de bir rapor bulacaksınız. – Nota ve çalgılar için gerekli para ancak dün Berlin’e ulaştı. Bu nedenle bu zamana kadar hiçbir şey temin edemedim. Paris’ten Frankfurt’a ve Biebrich’e bir keman yapımcısını görmeye gideceğim ve daha sonra viyola, viyolonsel ve fagot satın alacağım. Geri kalanları Pantkot yortusundan sonra Berlin ve Sachsen’de halledeceğim. Lütfen en yakın zamanda bir çalgı yapımcısının bulunup bulunmadığını bildirin, değilse ben iyi bir çalgı yapımcısı arayacağım. Faturaları kararlaştırdığımız gibi nakliyeden önce ve uygun bir tarihle alacaksınız. –Bu arada orkestra için iki sanatçı başvurdu: Bay van den Berg, birinci konzertmeister olarak; Bay Schaetz solo viyolacı olarak. Van den Berg ünlü bir konzertmeister’dir, yıllarca filarmonide çalıştı, olağanüstü bir solist ve oda müzisyenidir, ayrıca mükemmel bir öğretmen olarak tanınır. Hollandalı ve kötü şöhretli bir büyükannesi var. Bay Başman ve Dr. Berti Tahir birkaç gün önce haberi bizden öğrendiler ve çok heyecanlandılar. Ankara için şu an en uygun isimdir ve
-tren korkunç sallıyor-
orkestradaki kemancıları düzenli olarak eğitebileceğine inanıyorum. Yani onu şiddetle tavsiye ediyorum. Karısı arpçıdır. Eğer Bayan Tobias gitmek isterse, onun yerine çok değerli bir yedeğiniz olur (yıllardır Berlin Radyo Orkestrası’nda arpçıdır) ve her halükârda orkestrayı güçlendirmek için ikinci bir arpçı olarak kalır. Bay Schaetz, benim bir teori öğrencimdir, yüksek okuldan mezun olmuş (keman ve viyola), iyi eğitimli ve kibar bir insandır –ek olarak bütün müzik konularında tecrübelidir, orkestra ve okul için ihtiyaç duyulan parlak bir elemandır. Bay v. Hoesslin’e Breslau’dan geri dönüşümde rastladım. Ankara’ya gitmek konusunda isteksiz değil fakat gelişi bizim hükümetimizin yöneticilerine bağlı. Her halükârda konu karara bağlanacak olgunlukta değil, daha düşünüp taşınmam gerek. Lütfen ne düşündüğünüzü bildirin. –Bu arada birinden başka olasılıklar duydum ve size tavsiyem şimdiden hazırlıklı olmanız: Kleiber kesinleşmiş bir görevi olmaksızın Avusturya-Mondsee’de oturuyor (adresi eşim gönderir) ve sizin onu yakalama ihtimaliniz hiç de zayıf değil. –Size her şeyi yazıyorum (lütfen gizlilik, pst!) çünkü Schmeidel’in sizi çok fazla sevindirmediği hissindeyim. Onu en son iki yıl önce gördüğümde olumluya doğru kendini değiştirmemişti –maalesef onu size tavsiye ettiğim insanların arasına sokamadım. Ona Ankara’da uzun bir konferans çektim çünkü gönderdiğim insanlar benim size tavsiye ettiğim şekilde yararlı olmazlarsa bunun bana büyük üzüntü vereceğini tahmin edebilirsiniz. Ona baskı yapmayın ve açıkça konuşun; kişisel kanaatler nedeniyle herhangi bir şey savsaklanamaz, bu çok önemli. Zavallı tabii ki biraz zor bir durumda: Türkler gerçekten olağanüstü iddialı ve çok az insan onları gerçekten büyüleyebilir. Üstelik sizinle ve bütün müzisyenlerle son derece iyi anlaşabildiğim için sonradan gelen herkes için sizin nazlı mizacınızı tatmin etmek zor olacaktır. Ama belki de boşuna endişe ediyorum ve her şey “yağ” gibi kayıyordur. Her halükârda bu konuda bir cevap bekliyorum. –Berlin’de tekrar orkestra müzisyenleri arar ve uygun olanları size aday olarak sunarım. Şu an 12 kişi mi isteniyor? Ve üç kişi okula öğretmen olarak? – İzmir için de birinin gelmesi lazım. Bu konuda düşündüm ve Necil size ayrıntıları aktaracaktır, ayrıca eşimin size yollayacağı önerilerde de benzeri görüşleri bulacaksınız. Orası için Bay Eduard Zuckmayer’i düşündüm, alanında büyük bir kapasitesi var ve İzmir’in ihtiyacı olan çok yönlülüğe sahip. Ona çoktan konuyu açtım, gelmeye hazır. Önümüzdeki hafta onunla buluşacağım ve her şeyi konuşacağım, daha sonra size bir başvuru gönderecek. (Büyükanne de)- Eğer Schmeidel’le yürümüyorsa en kısa zamanda bir okul müdürü bulmalıyım. Lütfen bana bütün istek ve emirlerinizi yazınız, her şey olması gerektiği gibi yürüyecek. –
Türkiye’de geçirdiğim haftalar benim için çok ilginçti. Çok fazla şey gördüm ve yaşadım. Müzik yapılandırmasında önerilerimle size küçük bir katkı yapmaya çalışırken bundan fazlasını isteyemezdim. Oradan ayrılmak ve bütün çalışmayı başkalarına bırakmak beni gerçekten çok üzdü. Kendi ülkemdeki müzik için ne kadar endişeleniyorsam yeni planlar için de o kadar endişelendiğimden emin olabilirsiniz. Güzel bir çalışmaydı – kişisel ve sürekli yardımcılığınız için teşekkürler. Her şey için binlerce kez teşekkürler. Bugünlük yeter. Yeni haberler olursa, benden duyacaksınız; belki daha önce siz bana bazı haberler verirsiniz. Sevgili eşinize benden selam söyleyin, sizi eski bir dostluk ve saygıyla içten selamlıyorum.
Paul Hindemith
(Kaynak: Cevad Memduh Altar Arşivi, İstanbul)