Yeni Adam
No. 21
21 Mayıs 1934

RUSYA’DA MUSİKİ

            Aynı ritim zenginliği ile bugüne kadar kök salan Rus sanatı, bugün yeni unsurlarıyla daha mühim bir şöhret temin edebildi. Günün bu en modern sanatında, Rus olmayan fakat kendinden başka hiçbir tipe de benzemeyen, tamamiyle garpli [Batılı] bir Stravinski belirdi. Sanatkârın her türlü kaideyi altüst eden sanat görüşü ile, atonal sanatı tek başına temsil edecek kadar kabiliyetli olduğunu kabul etmek zaruridir. Ritmin tamamen kendisi olan bu musikide disonan teşekküller esas bünyeyi gösterirler. Bu teşekkül, Stravinski’nin eserleri gibi, tamamen elemanter-ritmik olan bir musikide, fonksiyonel armoni denilen ve muayyen kaideler altında mantıklıca seyreden bir armoninin ölümü ve dolayısıyla disonan bir armoninin doğumu ile başlar.

            Bununla beraber yeni toncuların en radikali olan Stravinski bile, bu yeni görüş sahasında maddi ve manevi bütün yeniliklere başvurmakla beraber, musikiyi muayyen bir tonaliteden çıkarmaya imkân olmadığını teslim etti.

            Hiç de Rus olmayan Stravinski sanatı, tamamiyle garbi [Batı] Avrupa kültürü boyasını taşır. Sırf poliritmik olan Stravinski dünyası, esas itibariyle en eski raks sanatına bağlıdır. Sanatkâr operayı daima oyundan (Renard), rakstan (Petruschka) ve nihayet sakral bir menşeden (Oedipus) develope eder [geliştirir]. Viyanalı münekkit Erwin Felber ise, Rus bestekârlarından Sergei Prokofiev hakkında yazdığı bir makalede, Stravinski’ye de şu satırları ithaf etti: “Bütün bu yaratmalarda –öz Slav sanatını temsil eden ve şarklı [Doğulu] kalan Borodin’ler ve Prokofief’ler yanında– Stravinski, şarka daima bir ironi ile baktı. Beşerin çark ve hareketine derin bir nazar atfeden sanatkâr, daima makaleler, sirk adamları, kuklalar, velhasıl ruhları satılmış, kalp yerine makine ile teçhiz edilmiş canlı şeyler yarattı…”. Şimdiye kadar sanatkârı en iyi tavsif eden [nitelendiren] sözler de bunlar oldu. Çünkü bu sanat bugünün sanatı idi. Stravinski, ritmik bir sertlik ve şiddet elde etmek için kabalıkta en son noktaya varan akislerini en ziyade orkestra eserlerine mal etti. Binaenaleyh temelleri 19. asır ortalarında atılan millî Rus sanatı, 20. asırda Stravinski ile bir nevi musiki bolşevizması yarattı.

Cevad Memduh