Copyright © 2011 Cevad Memduh Altar
Güzel Sanatlar Dergisi
No: 3
İlkteşrin [Ekim] 1941
Cevad Memduh Altar
Ankara Devlet Konservatuvarı Eylülün 15’inden beri yeni ders yılına girmiş bulunuyor. Geçen Haziran ayı içinde Opera Stüdyosu’nun Butterfly temsillerinden sonra müessese dinlenme devresine girmiş ve Ağustos ayında başlanan kabul imtihanları [sınavları] hazırlıkları ile, 1941-1942 ders yılı hazırlıkları Eylül başında bitirilmiştir. Her sene olduğu gibi bu sene de gazetelerle ve radyolarla yapılan ilanlardan sonra, Ankara’da Devlet Konservatuvarında, İstanbul’da Galatasaray Lisesinde, müessesenin tiyatro, opera ve muhtelif müzik bölümlerine alınacak parasız yatılı talebenin imtihanları yapılmıştır. Bu imtihanlar sonunda ilkokul ile lise ve orta okulu bitirenler arasından Konservatuvara birçok kabiliyetli gençler alınmıştır.
Teşkilatı her sene genişlemekte olan Devlet Konservatuvarının muhtelif ihtiyaçları için yeni kanunlar ve talimatnameler hazırlanmakta ve mevcut kanun ve talimatnamede bazı değişiklikler yapılması zaruri görülmektedir. Nitekim geçen ders yılı sonunda Konservatuvarın Tiyatro Şubesi ile Müzik Şubesi ilk mezunlarını vermiş ve müstakbel “Devlet Tiyatro ve Operası” sanatkâr kadrosunun çekirdeğini teşkil eden bu ilk mezunlar, müessesenin Tatbikat Sahnesi’yle Opera Stüdyosu stajyerliklerine tayin edilmişlerdir. Bunlar, muayyen bir staj devresini bitirdikten sonra, bir müddetten beri kanunu hazırlanmakta olan “Devlet Tiyatro ve Operası”nda devlet artisti olarak çalışacaklardır. Diğer taraftan müzikli ve müziksiz sahne repertuvarı ile her nevi etüd ve ders manüelleri, nota ve her türlü kütüphane malzemesi gittikçe zenginleşen Konservatuvar için, telif, mülkiyet ve icra hakkı ile tabı, neşir ve propaganda gibi göz önünde tutulması zaruri olan birtakım meseleler de bahis mevzuudur ki, ancak mütedavil [döner] bir sermaye ile çevrilmesi mümkün olabilen bu gibi hususlar için mütehassıslar [uzmanlaer] tarafından lüzumlu kanun ve talimatname projeleri de hazırlanmaktadır.
Diğer taraftan Devlet Konservatuvarı, tatil hazırlıklarının ilk randımanını, Cumhuriyet Bayramı için tertip ettiği programla vermiş bulunuyor. Cumhuriyet Bayramında, geçen yıl içinde temsil edilen piyesler ile (Madam Butterfly, Otelci Kadın) ayrıca İngiliz sahne müelliflerinden [yazarlarından] John Millington Sygne’nin bir perdelik dramı olan “Denize Giden Atlılar” isimli piyesinin de oynanacağı gazetelerle ve radyo ile ilan edilmişti. Talebe oyunlarını sabırsızlıkla bekleyen sanat sever halkımız, bu temsillerin biletlerini birkaç gün içinde tamamen satın almıştır.
Mevsimin ilk opera temsili olan Madam Butterfly, gene Halkevi sahnesinde geçen ayın 22’sinde verilmiş ve bu ayın 24’ünde tekrarlanan ikinci bir Madam Butterfly takip etmiştir. Geçen ayın 26’sında verileceği ilan edilen üçüncü Butterfly temsili ise, soprano Mesude Çağlayan’ın ayağının incinmesinden dolayı yapılamamış ve bilet paraları sahiplerine iade edilmiştir. Diğer bir artist kadrosu ile hazırlanmakta olan Butterfly, pek yakında gene sahneye konulacağı gibi, Mesude Çağlayan’ın iyileşmesinden sonra tekrar oynanacaktır.
Bayram temsilleri arasında bulunan Goldoni’nin Otelci Kadın piyesi ile Sygne’in bir perdelik Denize Giden Atlılar piyesi de geçen ayın 31’i ve bu ayın 1’inci günü akşamları Halkevi sahnesinde bir arada temsil edildiler. Bu suretle bayram programı, bir yandan talebenin sahne müsamerelerini sağlamlaştırırken, diğer yandan yeni yıl faaliyetine bir başlangıç olmuştur.
Gayesi her şeyden evvel Türk sanatkârını yetiştirmek olan Devlet Konservatuvarında, iki seneden beri temrin [alıştırma] mahiyetinde yapılmakta olan talebe temsillerine bundan böyle her yıl devam edilecektir. Bu temsiller bir yandan talebeye dünya şaheserlerini yakından tanıtmakta, diğer yandan müstakbel “Millî Tiyatro ve Opera”nın repertuvarına şimdiden lüzumlu eserleri ayırmaktadır. Nitekim Konservatuvara zengin bir temsil kütüphanesi temini maksadıyla, son iki sene içinde yapılmakta olan yabancı dillerden tercüme faaliyetine hız verilmiş ve geçen ders yılı sonunda tanınmış sahne müelliflerinden bazılarının en mühim eserleri dilimize çevrilmiştir. Bu meyanda iki sene evvel müsabakaya konan Faust ve Jules Cesar piyesleri tercümesi de muvaffakiyetle neticelenmiştir. Bu suretle dünya sahnesinin bu iki baş eseri bugün iyi bir Türkçe ile dilimize çevrilmiş bulunuyor. Binaenaleyh geçen ders yılı içinde yapılan tercümeler arasında 60 sahne eseri ile 9 opera ve Batı şan edebiyatından dilimize çevrilmiş birçok parça bulunmaktadır. Konservatuvarın tercüme faaliyetine bu yıl da, gelecek yıllarda da aynı şekilde devam edilecektir.
Devlet Konservatuvarı Tatbikat Sahnesi ile Opera Stüdyosu, dilimize çevrilen Batı eserlerinden takriben 9 tanesini bu yeni ders yılı içinde temsile hazırlanmaktadır. Bunlardan 4’ü opera, 5’i tiyatro eseri olacaktır. Dekor, aksesuar ve kostüm hazırlıklarına şimdiden başlanmış olan bu eserler arasında: Beethoven’in Fidelio, Smethana’nın Satılmış Nişanlı, Humperdinck’in Hansel ve Gretel, Pergolesi’nin La Serva Padrona adlı operaları ile Shakespeare’in Jules Cesar, Lessing’in Minna von Barahelm, İbsen’in Nora, Tolstoy’un Yaşayan Kadavra, Gerhard Hauptmann’ın Elga adlı piyesleri bulunmaktadır. Muhtelif talebe ekipleriyle çalışılmakta olan bu eserler, içinde bulunduğumuz ders yılı sonuna kadar sıra ile oynanacak ve temsillerin gün ve saatleri ayrıca duvar afişleriyle, gazete ve radyo ile de ilan edilecektir.
Devlet Konservatuvarının diğer teknik faaliyeti arasında, geçen ders yılından beri fazla ehemmiyet verilen konserler ve konferanslar da bulunmaktadır. Müessesenin profesörleri veya yetişmiş talebeleri tarafından verilen konserler, sazın mahiyetine göre, orkestra refakatinde olduğu gibi, tamamen solistik mahiyette veya oda müziği konserleri halinde verilmektedir. Bu ders yılı yerli ve yabancı profesörler ile bazı talebeler tarafından verilecek olan bu neviden konserler, daha şimdiden organize edilmektedir.
Müessesede her ders yılı muhtelif ilim ve sanat branşları dahilinde verilen konferanslara, bu sene de muntazaman devam edilecektir. Evvelki seneden beri Ankara’yı ziyaret eden Avrupa’nın tanınmış ilim ve sanat şahsiyetlerinin de iştirakiyle [katılımıyla] zenginleşen bu konferanslarda, sanatın ve edebiyatın muhtelif nevileri üzerinde bazı münakaşalı görüşmeler yapılmıştır.
Devlet Konservatuvarının halk müzik ve lehçelerine ait folklor arşivi ile dokümanter plak koleksiyonu, her yıl yapılan derleme gezileriyle zenginleşmektedir. Son 4 sene içinde derlenerek plak ve fişleri tespit edilen halk türkülerinin adedi 5.000’e varmaktadır. Modern Türk müziğinin ilim ve sanat hüviyetini tespit bakımından mühim rolü olan arşiv, bestekârlarımıza istedikleri malzeme ve örneği verebilecek hale gelmiştir.
Konservatuvarın yukarıdan beri söylenen konser ve temsil faaliyetini sanat dostlarına daha yakından anlatmak için, ayrıca bir broşür serisi de çıkarılmaktadır ki, geçen ders yılı sonunda bu broşürlerin ikinci sayısı da neşredilmiştir. Bu takdirde piyeslerle opera metinlerinden basılmayanlarının da bu yıl tabı işlerine başlanacağından, tiyatro eserleriyle opera librettolarının, Maarif Vekilliği Devlet Konservatuvarı neşriyatından tedariki mümkün olacaktır.