TİYATRO RAPORLARI

Carl Ebert raporu

Bir millî Türk opera ve temaşa [tiyatro] sahnesi kurmak gayesiyle tiyatro mektepleri tesisi hakkında

Rapor

Kültür Bakanının, bir millî Türk opera ve temaşa [tiyatro] sahnesi kurmak gayesiyle tiyatro mektepleri tesisi hususunda bir rapor tanzimi yolunda verdikleri emri tatbik [uygulamak] için her şeyden evvel Türk tiyatrosunun bugünkü vaziyeti hakkında kesbi malûmata muhtaç idim [bilgi edinmem gerekiyordu].

Burada Türk tiyatrosunun tarihinden bahsetmeği kendim için zaid [gereksiz] buluyorum. Bu tarih, Türk tiyatrosunun bugünkü vaziyeti üzerindeki tesirleri görüldüğü ve herhangi zararlı geriliklerinin izalesi [yok edilmesi] icap ettiği miktarda nazarı itibare [göz önüne] alınacaktır.

Malûm olduğu üzere Türk tiyatrosu 19uncu asırda, yani garbi [Batı] Avrupa’da sahnenin bir “ahlak müessesesi” olarak tanınmağa muvaffak [başarılı] olduğu ve “yetişkinlerin üniversitesi” olarak umumun [halkın] en yüksek teveccühüne mazhar bulunduğu [ilgisini kazandığı] sıralarda Türk olmayan müteşebbislerin [girişimcilerin] ve komiklerin [artistlerin] elinde kalmıştı ki bunlar da temsil sanatının en iptidai [ilkel] şeklini, “tuluatçılığı” tatbik ve icra etmekte idiler

Uzun seneler süren bu faaliyetin muzur [zararlı] neticelerinin bilhassa şu iki surette tezahür edeceği bedihidir [ortaya çıkacağı açıktır]:

1. Klasik ve millî bir “sahne edebiyatının” vücuda gelmeyişi, ve
2. Ciddi ve sağlam an’anelere istinad [âdetlere dayanan] eden bir “aktör nesli”nin mevcut olmayışı.

Bu zararlara karşı, Bursa’da Ahmed Vefik Paşa’nın himayesi altındaki tiyatronun kısa fakat zengin tezehhürü [parlayışı] devamlı bir salah [iyilik] teşkil edemezdi [oluşturamazdı]. Çünkü o zamanlar resmî devlet makamları tiyatronun halk terbiyesindeki kıymeti hakkında bir fikir sahibi değil idiler ve pek güzel teşekküle başlamış olan Türk tiyatrosunun kurulmasını temellendirmek ve ilerletmek için hiçbir tedbir almadılar. Ahmed Vefik Paşa’nın kuvvetli teşebbüslerinde [girişimlerinde] apaçık görünen bir bilgiye hayret etmeliyiz. Bu zat daha o zaman, bugün bile millî bir dramatik sanatın yaratılmasına mani olan şu meseleleri ele almıştı: Dramatik edebiyat eserlerinin mevcut olmayışı ve aktörlerinin dil ve temsil bakımından yabaniliği [yabancılığı]. Hatta denilebilir ki, Ahmed Vefik Paşa, şimdi 60 sene geride kalmış olan mesaisinde, mesuliyetini müdrik [sorumluluğunun bilincinde] bir sanat siyasetinin gitmesi lazım olan yolu sarahatle [açıkça] göstermiştir.

Bu zat, bugüne kadar birer örnek olarak kalan Moliére tercümeleri ile zamanının tiyatrosuna, noksan [eksik] olan klasik edebiyatın yerine, tam bir “Ersatz” [karşılık, bir şeyin yerine geçen şey] koymuş ve aktörlerine de, lisanlarını terbiye edecek ve bu lisanı o zamana kadar devam eden adi halk lisanının aşağı mevkiinden hakiki edebiyatın istediği asil bir yüksek lisan seviyesine çıkaracak yüksek kıymette çalışma materyeli [malzemesi] vermiştir.

Bu hedefe varmak için Vefik Paşa hadsî şekilde [hızlı bir kavrayışla] ikinci ihtiyacı da tehvin etti [kolaylaştırdı], ki bunu Türk tiyatrosunun modern bir müceddidi [yenileyicisi] de göz önünde tutmak mecburiyetindedir:

Vefik Paşa garp [Batı] tiyatrolarının 200 seneden beri malik [sahip] oldukları temsil tradisyonunu [geleneğini] temin için kendi aktörlerini sıkı bir öğretimden geçirdi. Mumaileyhin [adı geçenin] provalara bizzat nezaret ettiği [gözlemlediği] ve elinde daima hazır duran bastonuyla aktörlerin her lisan ihmallerini cezalandırdığı hakkındaki rivayet de bu fevkalade adamın hedefini nasıl yüksek bir sanatkâr ciddiyeti ve mesuliyet hissi ile takip ettiğini gösterir.

Bu misallerde [örneklerde] duruşumun sebebi, Türk tiyatrosunun reformunda, bugün de, Vefik Paşa’nın bu iki isteğinde toplanmış olandan daha vazıh [açık] şekilde, bir meseleyi kavrayış ve hedef tutuş gösterilemeyeceği içindir:

1. Bir sanat tiyatrosu kendisini yaşatacak materyele [malzemeye], yani edebiyata malik [sahip] olmalıdır.
2. Bu edebiyatın sahnede realize edilebilmesi [gerçekleştirilebilmesi] için yüksek bir meslek kalitesi mevcut olmalıdır, çünkü bu olmadan yüksek sanat kıymeti olan bir reprodüksiyon [temsil] düşünülemez.

Lüzumu kadar mesuliyet şuuru [sorumluluk bilinci] ile bu vazifeler ele alınırsa, garp [Batı] tiyatro ve kültürünün de gösterdiği gibi, edebiyatla tiyatro arasında fasılasız ve mütekabil [aralıksız ve karşılıklı] bir besleme meydana geleceğinden şüphe edilemez. Bunun da neticesi halk kitlesi üzerinde dehşetli manevi ve kültürel bir tesir olacaktır. Modern Türkiye’de halkevlerinin mesaisi ile Ertuğrul Muhsin Bey’in İstanbul şehir tiyatrosundaki memnuniyet bahş [sevindirici], hatta müşkül şerait içinde [zor şartlar altında], doğrudan doğruya şayanı hayret [şaşırtıcı] muvaffakiyetleri [başarıları] bu hedefe ulaşmak iradesini göstermektedir. Bu sahnede Goethe’nin Faust’unu Türkçe dinlemek zevkine nail olduk. Ve herhalde burada tenkidî [eleştirel] birkaç fikir izhar edebilirim [ortaya koyabilirim], bilhassa bu meyanda [arada] topladığım birkaç bilgi bu raporun çerçevesine dahil bazı görüş ve teklifleri takviyeye yardım edecektir. Fakat Muhsin Bey’in böyle “alelhusus [her şeyden önce] Alman” bir eseri fevkalade lisan ve sahne tekniği güçlükleriyle birlikte Türk halkına sunmakla gösterdiği cesaret, bu meselede her kritik teferruattan [ayrıntıdan] evvel takdirle söylenmelidir.

Bu esnada tespit etmiş olduğum şu nokta bana ziyadesiyle [fazlasıyla] öğretici görünüyor: bu fevkalade rejisörün yapıcı iradesi teknik ihtiyaçlara hakim olmuş ise de mümessiller [oyuncular] üzerindeki tesiri -iyi yetişmiş konuşucuların göze çarpacak şekildeki noksanlığı [eksikliği] yüzünden- ehemmiyetli derecede haleldar olmuştur [bozulmuştur]. Bir kısmını bilahare [daha sonra] “Fledermaus”ın [Yarasa] temsilinde tekrar gördüğüm bu mümessiller [oyuncular] gerçi basit bir salon muhaveresini [konuşmasını] hatasız yapabiliyorlarsa da, büyük bir edebî eser muvacehesinde [karşısında] duraklıyorlar. Çünkü bu edebî eserin yüksek lisanı bilhassa terbiye edilmiş nefes ve konuşma tekniğine muhtaçtır. Bunun için Grätchen’in fevkalade istidatlı mümessilini [yetenekli oyuncusunu] rollerinin mükâlemeli [söyleşmeli] kısımlarında (din konuşması, bahçe, birinci monolog) fevkalade şahsî bir letafet [güzellik] içinde ve Alman Grätchen tipini hadsî bir şekilde [hızlı bir kavrayışla] sanatkârca dolduran mükâlemelerde görmek, sonra da bu sanatkârın en mühim sahnelerden olan “dua” ve “zindan”da, -bu sahneler daha kuvvetli bir ses istediği için- tamamen aksadığına şahit olmak bu cihetten [yönden] enteresan idi. Bu vak’a [olay] asla tek değildir. (Mesela Faust mümessilinde de [oyuncusunda da] aynı şey müşahede edilebilir [gözlemlenebilir].) Fakat bu vaziyette kuvvetli bir temsil istidadının sadece kabiliyetlerini tamamen gösterememesiyle kalmayıp, icap eden teknik esaslar buna mahsus tedris [öğretim] mahallerinin noksanlığından [eksikliğinden] dolayı gösterilemediği takdirde, daimî bir ses bozukluğu gibi büyük bir tehlikeye de maruz kalacağına bu vak’a kuvvetli bir misaldir [örnektir].

Fakat ben herhangi bir aktör veya opera mugannisinin [şarkıcısının] yetiştirilmesi meselesini tetkikten [incelemeden] önce, müstakbel Türk tiyatrosunun muhtemel şekillerini tefrik etmek [ayırt etmek] istiyorum. Çünkü pek tabii olarak bir mümessil [oyuncu], tiyatronun kendine hedef olarak aldığı şeylere göre yetiştirilecektir.

Biz Avrupa tiyatrolarına iki tane esasından ayrı şekil görüyoruz:

• a) Stagione sistemi,
• b) Repertuvar tiyatrosu

• a) hakkında: tiyatro oyununun en eski şekli bittabi [elbette] truppe [kumpanya] şeklidir. Müteşebbisler [girişimciler], çok kere de mütemayiz [isim yapmış] aktör ve muganniler tarafından, Molyer [Moliére] ve Şekspir [Shakespeare] zamanından beri, tiyatro trupp’ları teşkil edilmektedir ki bunlar ekseriya mahdut [belirli] eserlere münhasır [mahsus] bir oyun planı ile dolaşır ve hususi tiyatro sahipleri veya münasip [uygun] bir mahalle sahip olan resmî makamlar tarafından angaje edilirler. Bu şekil şayanı hayrettir [ne gariptir] ki diğer cihetlerden [bakımlardan] kendilerine kültür memleketi adı verilebilecek birkaç memlekette halen devam etmektedir. Bu muhafazakârlığa şunun için şayanı hayret diyoruz, çünkü bu memleket böylece halk terbiyesi çalışmaları için emsalsiz [eşsiz] olan bir alet üzerindeki her türlü tesirden istinga etmiş [uzak kalmış] oluyor.
  
  Bu şekilde tiyatroya hakim olan hususi müteşebbisler [girişimciler] bittabi [elbette] merkantil noktai nazar [ticari düşünce] ile çalışırlar ve fikrî hedeflere veya halk zevkinin yükseltilmesi gibi şeylere karşı alâkaları yoktur, sadece en geniş halk kitlelerinin eğlence ihtiyacını tatmin arzusuna göre hareket ederler. Bu şekildeki teşebbüsler birbirleri aleyhine çalıştığı ve sanatkârane bir seçim düşünmediği ve yeni yetişenlerin sistematik bir terbiyesi yapılmadığı için, bu sistemi tercih eden memleketlerde bir tiyatro kültüründen bahsedilemez. Sanat bakımından olan bu başı boşluğun yanında sosyal meselenin halledilemeyişi de vardır: istidatlar [yetenekler] kitle halinde israf olunur [boşa gider] ve devlet buna, sanat işlerindeki arz ve talepler üzerinde her türlü kontrolden istinkâf ettiği [kaçındığı] için, mani olamaz.
  
  Bugünkü Avrupa’da her gün daha şiddetle şu fikir yer tutmaktadır: Devlet, tiyatro üzerindeki bütün fikrî ve maddî nüfuzunu mühim bir kültür amili [nedeni] olarak istimal etmelidir [kullanmalıdır]. Bu, ya bütün tiyatro müessesesinin sıkı bir organizasyonu ile (Almanya, Rusya) veya hiç olmazsa birkaç en mühim tiyatronun sübvansiyone edilmesiyle (İtalya, Fransa, Avusturya ve saire) mümkün olur. Devlet müdahalesinin en ziyade [fazla] merkezîleştiği memleketlerde tiyatronun sanat seviyesinin en yüksek ve halk üzerindeki kültür yapıcı tesirinin en açık oluşu da bu şekilde pek tabiidir.
  
  Bu hakikatler karşısında, her sene halkın en iyi tabakalarının fikrî ve müzik ihtiyaçlarının (bazıları memleketten pek yüksek meblağlar halinde “yıldız Gage”leri [?] alıp götüren ve geride halkın fikrî ve kültürel hayatında en küçük bir iz bile bırakmadan giden) ecnebi Stagione trupp’ları tarafından tehvinine [giderilmesine] müsaade eden birtakım genç milletler bulunması doğrudan doğruya anlaşılmaz bir şeydir. İleriyi görmekte ve kültür mesuliyeti [sorumluluğu] duymaktaki bu noksandan [eksiklikten] dolayı mesela büyük cenup [güney] Amerikası cumhuriyetleri gibi faal ve zengin memleketler bile, 20-30 seneden beri sahnenin ve operanın en meşhur ve beynelmilel [uluslararası] isimlerini gittikçe körleşen bir halka arz etmişler, fakat bu uzun zaman zarfında hususi, millî mahsûl vermeği külliyen [tümden] unutmuşlardır.
  
  Bu şekil bir zihniyetten şu derin anlaşamamazlık çıkmaktadır: bazıları bütün kuvvetleri yerli istidatları [yetenekleri] bulmağa sevk edecekleri ve onları en iyi ecnebi istidatlarla rekabet edebilecek hale getirecekleri ve bu yarışta ilim ve siyaset muvaffakiyetlerinden [başarılarından] geri kalmayacak tarihî kıymetler yaratabilecek vaziyette olan bir millî sanatkârlık hususiyeti vücuda getirecekleri yerde, sanatın bir gıda maddesi gibi satın alınabileceğini sanıyorlar.
• b) hakkında: “Repertuvar tiyatrosu”, bir dereceye kadar, yukarda söylediklerimize nazaran, daha doğru olarak “millî tiyatro” ismini verebileceğimiz bir sahnenin “terminus technicus”udur. Bir millî tiyatro kurmak için lazım olan kıymetli şartlar Türkiye’de ziyadesiyle mevcuttur. Ortada hemen hemen hiçbir hususi teşebbüs [özel girişim] olmadığı ve böylece devlet teşebbüsünü hiçbir “koruma” düşüncesi önlemeyeceği için hükümet bütün vasıtalarını bu işte kullanabilir ve bizzat Avrupa’da, tiyatronun klasik memleketinde, nümunei imtisal [kabul edilebilir bir örnek] olabilecek bir sistem ve kat’ilik gösterir ki, bu da Avrupa tiyatrosunun musap olduğu [yaptığı] bütün hatalar ve yarım çarelerden Türk tiyatrosunu kurtarır.
  
  Bu sahne, başarıları ile,
  “halkın hakiki bir kültür miyarı [ölçüsü]”,
  “ahlaki görüş ve kuvvetlerin teşekkülünü [oluşumunu] temin bakımından bir ahlak müessesesi”,
  “aktüel meselelerin yayılması için fikrî bir platform”,
  “dil temizlenmesini ve incelmesini temin yeri”,
  “millî dram ve müzik mahsûllerinin [eserlerinin] teşvikçisi”,
  “en açık, en tesirli millî müzik terbiyesinin mahalli [yeri] olduğu takdirde, asırlardan beri unutulmuş olan hakiki bir millî tiyatronun vazifeleri burada en nihayet tekrar ifa edilmiş [yerine getirilmiş] olur.
  
  Bu hedefe varmak için uzun ve zorluklarla dolu bir yolu katetmek lazımdır. Fakat yeni Türkiye’nin diğer devlet vazifelerinde gösterdiği şayanı takdir azim ve şiddet, aynı kuvvet ve topluluk ile teçhiz edilmiş [donatılmış] birkaç senelik bir hazırlık devrinden sonra bu sahada ilk muvaffakiyetlerin [başarıların] görülebileceği ümidini hasıl ediyor [doğuruyor].

Birinci ve en mühim şart:

Bir devlet tiyatro akademisinin kurulmasıdır.

1- Bunun manası:

Kısa görüşlü müşahitler [gözlemciler] bir tiyatro mektebinin manasını ve ne işe yarayacağını soracaklar ve birçok meşhur sahne sanatkârları göstereceklerdir ki, bunlar bir istidadın mektepsiz de sahne yolunu bulabileceğine bir misal teşkil edecektir [örnek oluşturacaktır].

Bunlar unutuyorlar ki, mesele “deha = genie” yetiştirmek değildir. Bilakis bu “yetiştirmek” kelimesinin manasında, gizli şeyleri, serbest olmayan, kapalı şeyleri ortaya çıkarmak, zaafları ve hataları düzeltmek, iyi istidatları bir bahçıvan ihtimamiyle [özeniyle] olgunlaştırmak ve umumi seviyenin yükseltilmesine vasıl olmak [erişmek] vardır ki, bu da, hakiki bir tiyatro kültürü için, birkaç hususi istidadın teşkil ettiği güzel bir cepheden çok daha ehemmiyetlidir.

Aynı müşahitler [gözlemciler] belki en müsteid namzetlerin [yetenekli adayların] ecnebi memleketlere tahsile gönderilmesinin kâfi geleceği fikrindedirler. Buna şu cevap verilebilir: Bu birkaç kişi en müsait ihtimalle belki şahsan bundan istifade ederler [yararlanırlar], fakat yüzde doksanı bir pedagojik istidada malik [yeteneğe sahip] olmayacağı için memlekette bu istifadelerini hiç kimseye nakledemezler ve böylece şu Türk darbı meseli [atasözü] hakikat olur: Bir çiçekle yaz olmaz.

Bu neviden her türlü heveskârane ukalalıkların kuruluş planına müdahalesinin önüne geçmek ve diğer cihetten de bu yenileşme işine, muvaffakiyeti için lazım olan, kıymet ve kudreti vermek için muhakkak surette bir kanun kabulü ile tiyatro mesleğinin her namzedi [adayı] için:

tiyatro mektebinin bitirilmesini şart koşmak

muhakkak surette lazımdır. Hiçbir Türk tiyatrosu iki seneden sonra -yani devlet akademisinin ilk talebeleri tahsillerini bitirince- bu tahsili bitirdiğine dair vesika [belge] gösteremeyen hiçbir yeni aza [üye] angaje etmemelidir.

2- Bunun kuruluşu:

Tedrisatın temeli: bilgi, ruh ve sistemdir. Bunun için ilk mesele uygun muallimler tayini olacaktır. Mesele budur, çünkü esas itibariyle bir talebe meselesi mevcut değil, bir muallim meselesi mevcuttur.

Bilgi: Muallimleri tayin ederken istenilen bilginin, ihtiyar günlerini burada rahat geçirmek isteyen her tecrübeli artist veya mugannide [şarkıcıda] mevcut olan bilgiden olmamasına dikkat etmelidir. Bilgi aynı zamanda pedagojik bilgidir ve bu da bir yaş meselesi değildir, bir istidat [yetenek] meselesidir.

Ruh: Sinekur [arpalık, avanta] arayan adamlar muallimlik mesleği için muvafık [uygun] bir ruh taşımakta değildirler. Ancak işte ve kendisine emniyet edilen insan materyalinde şiddetli bir şevk bulan kimse, bu şevki talebesine her şeyden evvel nakleder ve tahsilin temposunu böylece tayin eder.

Sistem: Tedris [öğretim] sistemi, ihtimamla tertip ve kat’iyetle tanzim olunan [özenle ve kesin bir şekilde düzenlenen] bir ders planı ile elde edilir. Bu, kurma işinin, sanat bakımından sağlamlığı, sanat bakımından disiplini ve şaşmaz sebatı için bir garanti olmalıdır.

Bir müdür

Bir müdür tayin edilmelidir ki, bu yalnız bu esaslara riayeti [uymayı], daimi ve mesleki şekilde dersleri kontrol etmeği, imtihanları [sınavları] yapmağı, muallim konferanslarında sınıfların münferit [tek tek] hedeflerini tespit etmeği [saptamayı] değil, şahsiyetinin bütün kuvvetiyle muallimlere ve talebeye mesleklerine karşı bir hayranlık ve kendi otoritesine karşı gür bir itimat aşılayabilmeği başarmalıdır.

Türk tiyatrosunun kuruluşu işinde en mes’uliyetli vazifeyi ifa ile mükellef [sorumlu, görevi yerine getirmekle yükümlü] olan bu mevkie en iyi eleman getirilmelidir. Müstakbel millî tiyatronun teşekkülünün mühim bir kısmı onun kabiliyetine ve idealizmine bağlıdır. Bu zat Türk tiyatrosunun bütün bir devrine -ve bilhassa ilk tarih yapan devrine- bir çehre vermek imkânlarına maliktir [sahiptir]. Bu vazifeyi bittabi [elbette] yalnız bir Türk ifa edebilir [yerine getirebilir]. İptidalarda [başlangıçta] belki muvaffak [başarılı] şekilde yetişmiş şahsiyetler bulunamayacağından, ilk tesisat [kuruluş] ve muayyen bir intikal devresi [belirli bir geçiş dönemi] için bir Avrupalı mütehassıs [uzman] tayini lüzumlu olabilir. Bu zat derhal münasip Türk asistanlar çağırır ve muallimler arasından bir muvakkat (interimistik) [geçici] müdür seçer. Aynı zamanda yeni yetişecek rejisörler için mülhak [ek] bir seminer açmak vazifesi ve talebeye pratik demonstrasyonlar [gösteriler] yaptırmak, imtihanların hazırlanması ve kontrolü vazifeleri, ve genç, mesleğe yeni girmiş aktörler ve muganniler [şarkıcılar] için açılan kursların idaresi bu zata verilebilir. Bu faaliyetler için daimi surette Ankara’da bulunmağa muhakkak ihtiyaç yoktur. Senede 2-3 tane 6-8 hafta süren çalışma devreleri kâfidir. Mamafih bu vazifeyi alan adam hükümetin mutemedi sıfatıyla bütün mektep idaresinin yavaş yavaş Türk ellere intikalini [geçmesini] kontrol ile mükelleftir [yükümlüdür] ve Türk müdür vazifesine başlayıncaya kadar tedris sisteminden ve hedeflerinden mesuldür [sorumludur].

Muallim meselesi

İptidada [başlangıçta] muallim meselesi daha kolay şekilde halledilecek değildir. Türkiye’de, Ertuğrul Muhsin ve Raşid Rıza Bey gibi selâhiyettar zevatın [yetkili kişilerin] söylediklerine nazaran [göre], dramatik tedrisin [öğretimin] muayyen [belirli] ana sahalarında, mesela fonetikte, birinci sınıf mütehassıslar [uzmanlar] yoktur. Bu saha için yüksek kabiliyetli ecnebi mütehassıslar celp olunmalıdır [getirtilmelidir]. Bunlar muayyen tedrisattan maada [belirli öğretimin dışında] muallim olmağa elverişli asistanların yetiştirilmesini de üzerlerine alacaklar ve bundan maada [başka] halen istihdam edilmekte bulunan aktör ve mugannilerin [şarkıcıların] kontrol ve ıslahı ile de meşgul olacaklardır. (Bak. Üçüncü sahifede evvelce verilmiş olan misaller.)

Şu muallimlere ihtiyaç vardır:

Fakat iyi kalitede muallimler ve iyi idare edilen muallim istidatları mevcut olduğu takdirde tiyatro mektebinin ders zümrelerinden [gruplarından]:

• 1 ile 2 (fonetik ve retorik) veya
• 2 “ 3 (retorik ve pantomim) ve aynı zamanda
• 5 “ 6 (vücut artistliği ve spor)

ve opera mektebinin ders zümrelerinden

• 1 ile 2 (fonetik ve samia [kulak] terbiyesi)
• 2 “ 3 (samia terbiyesi ve piyano) veya icap ederse
• 2, 3 ve 7 (samia terbiyesi, piyano ve harmoni ilmi)

birer elde birleştirilebileceği için ……. toptan tayin edilmesi iktiza edenler [gerekenler] şunlardır:

Müdür ve müdür vekili 2

Tiyatro mektebi için muallim

• Ana derslerde 2 (Avrupalı)
• Mütemmim derslerde 2 (Türk)

Opera mektebi için muallim

• Ana derslerde - (halen mevcut)
• Mütemmim derslerde 2 (Türk)

Her iki kısım için birlikte muallim

• Mütemmim derslerde 1 (Avrupalı) kısa zaman için 4 (Türk)

Devri kurslar için muallim

• İlmî inkişaf ve lisan 2-4 (Türk)

Ana derslere ait birkaç talim unsurunun, mektebin inkişafı [gelişmesi], yani yeni sınıfların teşekkülü ile [oluşturulmasıyla] yeni muallimler alınarak, yükleri hafifletilmelidir.

Tedrisatın [öğretimin] devamında (bak: ders planı) yeni muallimlerden şunlar tayin edilmelidir:

Aktörlük tedrisatının ikinci senesinde:

• Ana dersi olarak:
• Rol tetebbuu [incelemesi] 2 (Türk)

Aktörlük tedrisatının üçüncü senesinde

• Ana dersi olarak:
• Topluluk tetebbuu (ansambl) 2 (Türk)

Mütemmim ders olarak:

• Makyaj tedrisatı 1 (Türk)

Opera tedrisatının üçüncü senesinde

• Parti tetebbuu [rol incelemesi] (şan) 2 (Türk)
• “ “ (temsil) 1 (Türk)

Opera tedrisatının dördüncü senesinde

• Topluluk tetebbuu (ansamble) 1 (Avrupalı)

Seminerler ve hususi kurslar için (reji, dekor, sahne tekniği ve tenviri [aydınlatması] kursları) ve aynı zamanda koro ve bale mektepleri için muallim meselesi burada nazarı itibare [göz önüne] alınmamıştır.

Nisbeten [görece] kısa bir zamanda (konuşma sahnesi tedrisatı için 2-3 sene, opera için 4-5 sene içinde) ecnebi tedris unsurları tayin etmek lüzumu kalmayacaktır.

Talebeler

Her millet kendinin hakiki istidatlarını [yeteneklerini] bulup onları en yüksek başarılara sevk etmeği ister.

Bunun için tedrisat esas itibariyle parasız olmalıdır: Bu esaslı şartın yerine getirilmemesi yüzünden garbi [Batı] Avrupa’da bugün bile hemen hemen bütün sanat terbiyesi reformları muvaffakiyetsizliğe [başarısızlığa] uğramaktadır. Fakat içinde sakladığı istidatları ortaya çıkarmayı, başka bir memlekete nasip olmayan bir büyüklük ve ileri görürlük ile kendine gaye edinen bir memleket için bu pek tabii bir şey olacaktır.

Tiyatro akademisine talebe alınmak için kat’î [kesin] prensipler ortaya konulmalı ve bunlar duhul imtihanlarında miyar olarak istimal olunmalıdır [giriş sınavlarında ölçü olarak kullanılmalıdır]. Henüz mektep faaliyete başlamadan ve hakiki bir muallimler heyeti vücuda gelmeden imtihan komisyonu gayeye uygun olarak şöyle teşekkül edebilir:

• Kültür Bakanlığının bir mümessili [temsilcisi]
• Birinci ders senesi için tayin edilen muallimler
• Türk tiyatrosunun başta gelen şahsiyetleri
  Bu şahsiyetlerden evvela şunları tavsiye edebilirim:
  Bay Ertuğrul Muhsin ve Bay Raşid Rıza
• Bunlardan maada [başka] meşhur bir Türk kadın sahne artisti

Bunlara ilaveten opera sınıflarına alma imtihanında orkestra şefi ve muavini

• Müzik Öğretmen Okulu müdür muavini
• Müzik Öğretmen Okulu şan muallimi ve muavini
• Bay Nurullah Şevket ve bir Türk muganniyesi [kadın şarkıcısı]

Her iki imtihan için:

• Bir doktor, bir diş doktor

Kabul imtihanı:

Devlet makamlarının (Kültür Bakanlığının) gazetelerde, radyoda ve üniversitenin, konservatuvarların, ticaret ve meslek mekteplerinin siyah tahtalarındaki ilanları vasıtasıyla kabul şartları umuma ilan olunur.

Talebe şunları gönderecektir:

• hüviyet evrakı (resmî kâğıtlar, pasaport vesaire)
• Bizzat yazılmış hal tercümesi [özgeçmişi]
• Vücudun işe yarar olduğuna dair tabip raporu
• (Vücut sakatlıkları kabule manidir.)
• Mektep şahadetnamesi [diploması] ve saire
• Vaziyet icap ettirdiği takdirde fakrühal mazbatası [yoksulluk belgesi] (Leyliye [yatılı olarak] alınmak için)

Tiyatro mektebi için:

• (Hiç olmazsa) bir şiirin serbest inşadı [okunması]
• Dramatik bir monoloğun serbest inşadı
• Bir sahnenin serbest inşadı (sahne partneri imtihanda verilecektir)

Opera mektebi için:

• (Hiç olmazsa) Birkaç şarkının serbest tegannisi [söylenmesi]
• 1-2 aryanın serbest tegannisi

Piyanoda samia [kulak] terbiyesi imtihanı

İcap ederse enstrümantal bilgiler

Bu kurma ameliyesi [işi] fikrini daha yaz esnasında makaleler ve icap ederse konferanslarla popülarize etmek muvafık olur [halka duyurmak uygun olur]. Böylece bilahare [daha sonra] yapılacak talebe davetine zemin hazırlanmış bulunur.

İptidalarda [başlangıçta] talebenin bilgi seviyesinin hususunu pek titizce çizmek mümkün olmayacaktır. Fakat esas itibariyle orta mektep şahadetnamesi [diploması] istenilmeli ve ancak pek fevkalade istidatlar muvacehesinde [yetenekler karşısında] bundan vazgeçilmelidir. Arızasız bir tedrisatın yapılabilmesi için mütecanis [türdeş] bir bilgi standardı lazımdır. Bilgi noksanları [eksiklikleri] görülen sahalarda diğer talebe veya orta mektep muallimleri tarafından “yardım dersleri” verdirilmelidir.

Mümkün mertebe [olduğu kadar] tiyatro mektebi için “30”dan, opera mektebi için “20”den fazla talebe alınmamalıdır. Bittabi [elbette] bu rakamlar yalnız ilk sınıflar içindir. Daha sonraki senelerde bir sınıfta “10”dan fazla talebe olmamalıdır. Böylece tedrisatın ferdileştirilmesi [bireyselleştirilmesi] tehlikeye uğratılmış olur. İptidada [önceleri] çok yüksek olan talebe sayısının tedricen [yavaş yavaş] azaltılması, üç ayda bir yapılan eleme imtihanları ile ve pek tabii bir şekilde elde edilir.

Bu imtihanlar yalnız müdüre elde edilen başarıları kontrol etmek imkânını vermekle kalmayıp, aynı zamanda her şeyden evvel tembel veya geri çocukları derhal veya muayyen bir mühletten [belli bir süre] sonra uzaklaştırmağa yarar. Her muallim ders saatlerindeki talebe başarıları hakkında daima defter tutmağa mecburdur.

Talebenin imtihandaki tesadüfi bir muvaffakiyetsizliği muallimin şahadeti [tanıklığı] ile tadil edilebilir [değiştirilebilir]. Bütün tahsilin hitamında [bitmesinde] halka karşı mektebin başarıları müteaddit bitiş temsilleri ile gösterilir. Bu temsillerde mektep mezunları klasik veya modern piyeslerden veya operalardan sahneleri veya bütün eserleri tam sahneye muvafık [uygun] şekilde –yani kostüm ve maske, dekor ve tenvirat [ışıklandırma] ile umumun tenkidine arz ederler [halkın eleştirisine sunarlar]. Muvaffak [başarılı] olan mezunlar bir olgunluk şahadetnamesi [diploması] alırlar. Bilhassa istidatlı olanlar için (tegannide) [şanda] Avrupa’da tahsillerini genişletmelerini temin edecek para vazolunur [ortaya konur].

Tahsil müddeti hiçbir zaman:

• Aktörler için 3 seneden
• Muganniler [şancılar] için 5 seneden

aşağı olmamalıdır. Bu müddetleri azaltmaktan kemali ısrar [ısrarla] ile tahzir ederim [sakınırım]. Hem mektep hem talebeler bu takdirde en büyük tehlikeye arz olunmuş olur. Yalnız ve yalnız ilk intikal safhasında [nakil aşamasında] pek müstesna vakalarda bundan istisnaya müsaade olunabilir. Bu hususta karar vermek salâhiyeti tamamen sahibi mesuliyet [sorumluluk sahibi] müdürün elinde bulunmalıdır.

Ders planı

(Âtideki [aşağıdaki] ders planı yalnız bir şemadır. Vaziyetlerin icabına, talebenin adet ve istidadına, eldeki muallim mevcudunun uygunluğuna göre tadil edilir. Çok talebe mevcut olduğu takdirde sınıflar şubelere ayrılmalıdır: Aktörlükte, fonetik, retorik ve müzik terbiyesi; operada da buna müşabih [benzer] olarak ayrılmalıdır. Burada işaret edilmiş olan ders saatleri daima talebeyi nazarı dikkate [göz önüne] almış olup muallimi istihdaf etmiş [hedef almış] değildir.)

Ders planı
I-Tiyatro mektebi
Ana dersler		Mütemmim [yardımcı]dersler
	Haftada Saat		Haftada Saat
1.Sene
Fonetik ve	6	Beden terbiyesi:
Nefes tekniği	3	Ritmik jimnastik	3
Retorik	4	Vücut artistiği	3
Pantomim	3	Spor (Eskrim)	2
		Dans	1
		Müzik terbiyesi:
		Alet	1
		Vokal	1
		Samia [kulak] terbiyesi	1
		İlmî terbiye:
		Edebiyat ve sanat tarihi	1
		Dil	2
Toplam	16		16
Her talebeye haftada 32 ders saati
2. Sene
Fonetik	6	Vücut terbiyesi:
Nefes tekniği	3	Vücut artistiği	3
Rol tetebbuu	6	Spor	2
Retorik	3	Ritmik jimnastik	2
Pantomim	2	Müzik terbiyesi (Bak. yukarı)	2
		İlmî terbiye:
		Edebiyat ve lisan	2
Toplam	20		13
Her talebeye haftada 33 ders saati
3.sene
Ansamble tetebbuu	12	Rol ve eser tahlili	3
Rol	6	Vücut artistiği	3
Fonetik	3	Spor	2
Nefes tekniği	2	Dans	1
Retorik	2	Müzik terbiyesi (Bak. yukarı)	1
		İlmî terbiye	2
		Makyaj	1
Toplam	25		13
Her talebeye haftada 38 saat
II. Opera mektebi
1.sene
Fonetik (şan)	6	Alet: piyano	2
Nefes tekniği	3	Vücut terbiyesi:
Samia [kulak] terbiyesi	3	Ritmik jimnastik	3
		Spor